Oedeem uitgebreide uitleg

Oedeem is een opeenhoping van extracellulair vocht.
Extracellulair vocht is lichaamsvloeistof, dat zich buiten de lichaamscellen, in het weefsel bevindt, en leidt tot zwelling, zonder toename van het aantal cellen in datzelfde weefsel.

Bekende vormen van oedeem zijn:

• Vochtvasthoudende onderbenen
• Zwelling van de huid, als reactie op een insectenbeet
• Zwelling door een brandnetelsteek (urticaria)

Bij oedeem is sprake van echte vochtophoping in de huid.
In de huid kunnen putjes/deukjes worden gedrukt, die er lang in blijven staan, (niet snel terugveren).
De hoeveelheid vocht, in het lichaam, is bij oedeem te groot.
Ook de verdeling van het aanwezige vocht kan abnormaal zijn.
Combinaties van beiden treden eveneens vaak op.

Bij de controle over de vochtbalans spelen onderstaande organen een belangrijke rol:

• Het hart
• De nieren
• De lever
• De hypothalamus
  De hypothalamus is onderdeel van de hersenen en maakt deel uit van het limbisch systeem.

Dit limbisch systeem vervult een cruciale rol bij:

• Emotie, motivatie, genot en het emotioneel geheugen
• Controle van het autonome zenuwstelsel en het endocriene systeem 
• Organisatie van gedragingen, die zorgen voor de overleving van het individu en de soort, t.w.:
  eten, vechten, vluchten, paren
• Temperatuurregeling van het lichaam

Een aantal factoren zorgt voor de hoeveelheid extracellulair vocht in het weefsel (oedeem):

• De hydrostatische druk in de aders (venen) en haarvaten (capillairen) perst het vocht in de bloedbaan, door de vaatwand heen, naar buiten
• De vaatwand is wel doorlaatbaar voor water, maar niet voor grote moleculen zoals eiwitten
• Deze grote moleculen (eiwitten) oefenen een colloïdosmotische tegendruk uit, waardoor deze weer water uit de weefsels aantrekken
• De vullingsgraad van de venen bepaalt de druk in de venen (aders)
• De druk stijgt als er defecte kleppen in de venen zijn (spataders) of als het hart de toevoer van terugvloeiend bloed niet goed aan kan, door welke oorzaak dan ook
• Normaal gesproken, als de kleppen in de venen goed functioneren, drukken de spieren, vooral in de benen en kuiten, bij contractie de venen leeg en pompen zo de inhoud richting het hart
• Het vocht dat tussen de cellen en weefsels zit, wordt verzameld in lymfecapillairen (weefselvloeistof dat tussen de weefselcellen stroomt en deze cellen draineert) die samenkomen tot lymfebanen, die uiteindelijk (in de borstkas) uitmonden in een vene (ader)

Onder colloïdosmotische druk verstaat men het drukverschil, dat tussen twee eiwitoplossingen (binnen- en buiten het bloedvat) van verschillende concentraties ontstaat, als gevolg van osmose.
Onder colloidosmotische tegendruk verstaat men de kracht, waarmee het water naar het bloed wordt gezogen.
Osmose is een natuurkundig proces op basis van diffusie, waarbij een vloeistof, waarin stoffen zijn opgelost, stroomt door een zogenaamd halfdoorlatend membraan (een semi-permeabele wand), dat wel de vloeistof doorlaat, maar niet de daarin opgeloste stoffen.

Bij ontstekingsreacties, infecties en kneuzingen raakt primair de vaatwand beschadigd en deze wordt meer doorlaatbaar, onder invloed van allerlei zeer lokaal afgegeven stoffen. Zo kunnen eiwitten uit de bloedbaan treden, waardoor de colloidosmotische tegendruk minder wordt.
Bij spiercelafbraak zal de eiwitconcentratie buiten het bloedvat hoger worden, dus niet meer in balans zijn met de filtratiekracht, waardoor de naar binnen gerichte ‘zuigkracht’ zal verminderen.
Het gevolg hiervan is het ontstaan van oedeem.
Wanneer er (te) weinig eiwitten in het bloed aanwezig zijn, is de aanzuigende kracht relatief laag, zodat er onvoldoende water naar het bloed wordt gezogen. Het vocht blijft achter in de weefsels en hoopt zich op, waardoor oedeem ontstaat.

Vormen van oedeem zijn:

• Veneus oedeem (vocht als gevolg van spataderen)
• Oedeem veroorzaakt door interne aandoeningen (hart of nierproblemen)
• Oedeem veroorzaakt door ouderdom
• Lymfeoedeem als gevolg van verminderde afvoer van lymfe (weefselvocht)
• Lipoedeem, ook wel vetzwelling genoemd, is een ongelijkmatige verdeling van het vet over het lichaam
  Het gaat hierbij echter niet om vocht, maar om vet!
  Soms komen lipoedeem en lymfeoedeem tegelijkertijd bij één persoon voor.

• Allergische reacties

  Bij allergische reacties komen primair stoffen vrij, die de vaatwand meer doorlaatbaar maken. Een voorbeeld van zo’n primaire stof is histamine, dat bij een muggensteek vrijkomt. Daarom is het verstandig te voorkomen, dat u gestoken wordt door muggen, als u last hebt van oedeem.

• Nieren

  Als de nieren in staat zijn om voldoende vocht uit te scheiden en het lichaam te veel water vasthoudt ontstaat oedeem

• Hart

  Ook het hart kan door een instroombelemmering of een uitstroombelemmering in de aders, of door een defecte pompwerking, niet voldoende terugvloeiend bloed verwerken. Doordat de veneuze druk stijgt en er meer vocht uittreedt uit het vatenstelsel ontstaat oedeem, vooral in de onderbenen en de laagliggende delen van het lichaam.

• Spataders

  De druk stijgt als er defecte kleppen in de venen zijn (spataders) of als het hart de toevoer van terugvloeiend bloed niet goed aan kan, door welke oorzaak dan ook.

• Lever

  De lever is niet meer in staat om de eiwitten in het bloed aan te maken die voor de colloïdosmotische druk zorgen (cirrose, leverfalen bij alcoholisme of vergiftigingen).

• Trombose

  Door trombose kan ook zwelling ontstaan. Trombose betekent dat er een bloedprop of bloedstolsel in een ader zit. Aan die bloedprop hechten zich steeds meer vaste cellen, waardoor bijvoorbeeld het been of de enkel opzwelt. De bloedcirculatie stagneert of functioneert onvoldoende, waardoor het bloed niet terug kan stromen naar het hart.
  Trombose geeft een opmerkelijke zwelling, in combinatie met een rode, glanzende gloed. Daarnaast is het been ook erg heet en pijnlijk. Vaak gebeurt dit ook maar aan één kant tegelijk van het lichaam.
  Mocht je een trombosebeen hebben, ga dan naar een arts of eerste hulp. De arts kan erachter komen of je daadwerkelijk last hebt van een bloedprop in het been. Dit kan gevaarlijk zijn, omdat een bloedprop ook ineens door kan schieten naar het hart of de longen.

• Dikke voeten

  Ook veel overigens gezonde mensen hebben een merkbare opzwelling van de voeten, vooral als ze ouder zijn, overgewicht hebben, veel lopen of staan, spataders hebben of als het warm is. Dit is heel normaal en daarover hoeft men zich meestal geen zorgen te maken.