Lymfeoedeem

Lymfeoedeem is het zwellen van één of meer lichaamsdelen, meestal een arm of been, door stapeling van lymfevocht.
Lymfevocht is een heldere lichaamsvloeistof, rijk aan eiwitten, afvalstoffen en witte bloedcellen. Het stroomt door de zogeheten lymfevaten, die tezamen met de lymfeklieren een uitgebreid netwerk vormen: het lymfatisch systeem of wel het lymfevaatstelsel.
Dit systeem is niet alleen belangrijk voor de afweer/immuniteit, maar ook voor de afvoer van (overtollig) vocht uit de weefsels.

Naast het bloedvatenstelsel is er ook een lymfevaatstelsel.
Lymfe is uit bloed afkomstig vocht, dat veel op bloed lijkt.
Het bestaat uit plasma en cellen, de lymfecellen.
In vergelijking met bloed bevat lymfe een hogere concentratie eiwitten en zorgt het ook voor het vervoer van eiwitten, hormonen en vetten. 

Lymfe ontstaat in de lymfecapillairen.
Lymfecapillairen is weefselvloeistof, dat tussen de weefselcellen stroomt en deze cellen draineert.
Het zuigt allerlei stoffen op uit het weefsel, zoals bacteriën, virussen, resten van (kanker)cellen en giftige stoffen, die niet in de bloedsomloop terecht mogen komen.
Lymfe heeft daarom een controlerende functie in het lichaam.

Het lymfvatenstelsel is een open systeem en loopt praktisch parallel aan de bloedvaten.
De lymfe begint ergens als een open buisje, een zogenaamd lymfecapillair, in het weefselvocht.
De lymfecapillairen vormen samen de grotere lymfevaten. 

In de aderwand zitten kleppen, die ervoor zorgen, dat het lymfevocht alleen in de richting van de lymfeklieren of lymfeknopen kan wegstromen. 

Die lymfeklieren, welke in grote getale in het lichaam voorkomen, filteren dus alle ongewenste elementen uit het weefsel en prikkelen de witte bloedcellen, die als reactie daarop stoffen vormen, die het afweersysteem activeren.
Het zijn de zogenaamde poortwachters.

Lymfe, dat de bloedbaan heeft verlaten, wordt vanuit de extracellulaire ruimte opgezogen door de lymfevaten.
Deze vervoeren, met behulp van de lymfeknopen, de lymfe, na zuivering, weer terug naar de bloedsomloop.

Bij ontstekingsreacties, infecties en kneuzingen raakt primair de vaatwand beschadigd en wordt daardoor, onder invloed van allerlei zeer lokaal afgegeven stoffen, meer doorlaatbaar. Zo kunnen eiwitten uit de bloedbaan treden, waardoor de colloïdosmotische tegendruk minder wordt.
Onder colloïdosmotische tegendruk verstaat men de kracht waarmee het water naar het bloed wordt gezogen. 

Wanneer er (te) weinig eiwitten in het bloed aanwezig zijn, is de aanzuigende kracht relatief laag, zodat er onvoldoende water naar het bloed wordt gezogen. Het vocht blijft achter in de weefsels en hoopt zich op, waardoor oedeem ontstaat.

Bij allergische reacties komen primaire stoffen vrij, die de vaatwand meer doorlaatbaar maken.
Een voorbeeld van zo’n primaire stof is histamine.

Oedeem ontstaat:

• Als de nieren in staat zijn om voldoende vocht uit te scheiden maar het lichaam te veel water vasthoudt
• Als het hart door een instroom- of een uitstroombelemmering in de aders, of door een defecte pompwerking, niet voldoende terugvloeiend bloed kan verwerken ontstaat veneuze druk, waardoor vocht buiten de aders treedt
• Als de lever niet meer in staat is om de eiwitten in het bloed aan te maken, die voor de colloïdosmotische druk zorgen (cirrose, leverfalen bij alcoholisme of vergiftigingen)
• Bij het ouder worden kunnen ook gezonde mensen last van oedeem krijgen, o.a. aan de voeten, door warmte, overgewicht, veel lopen of staan of spataders, wat ‘normaal’ is.

Als u meer wilt weten over Oedeem, verwijzen wij u naar het hoofdstuk ‘Oedeem’ in de Klachtenwijzer.

• Verstoring van het systeem van de lymfeafvoer in het lymfvatenstelsel
• Hartziekten
• Verminderde pompfunctie van het hart
• Lokaal verhoogde veneuze druk door veneuze insufficiëntie 
• Leverproblemen
• Genetisch bepaald
• Verworven door o.a. borstamputatie, bestraling
• Wondroos (belroos)
• Spataderen
• Trombose
• Overgewicht
• Weinig bewegen
• Alcoholisme
• Vergiftiging

• een gevoel van zwaarte of spanning
• een strak of moe gevoel
• huidveranderingen, zoals vochtblaasjes, het harder worden van de huid
• lichte zwelling
• tintelingen of prikkelende pijn
• bij wondroos, m.n. aan de onderbenen en aan het gelaat, rond het oor, ook hoge koorts, koude rillingen, pijn, vermoeidheid, duizeligheid, flauwte, hoofdpijn en soms braken

• Zodra u ervaart dat u lymfeoedeem hebt is het verstandig hulp te zoeken
• Hoe eerder oedeem wordt behandeld, des te sneller en beter de oedeem onder controle komt
• Leer hoe u uw, door lymfeoedeem aangedane lichaamsdeel, zelf kunt masseren en tapen, om lymfeoedeem kwijt te raken
• Het volgen van een massagecursus of tapingtraining kan u helpen zelf aan de slag te gaan
• Zorg dat u voldoende zelfredzaam wordt, zodat u ‘gewoon’ door kunt blijven gaan met uw leven
• De behandeling van lymfoedeem kan lastig zijn en vereist speciale aandacht op ieder moment van de dag
• Vraag duidelijke uitleg over wat oedeem met uw huid doet en hoe u dit kunt behandelen
• Smeer u in met anti-Insectenbeten-middel op plekken met oedeem, om problemen te voorkomen
• Informeer u over alle mogelijkheden die er zijn, om zelf thuis aan de slag te gaan 
• Er zijn veel verschillende soorten hulpmiddelen verkrijgbaar, zoals steunkousen, handschoenen, teenkappen, broekjes, thoraxhemden en zelfs maskers voor het gezicht, die er voor zorgen dat het vocht wordt afgevoerd
• Al deze hulpmiddelen moeten worden aangemeten door een huidtherapeut, worden op maat gemaakt en moeten consequent worden gedragen
• Het is van groot belang om voldoende te bewegen
• Een fysiotherapeut leert u uw spieren en gewrichten op de juiste wijze te gebruiken, hetgeen helpt de hoeveelheid oedeem tot een minimum te beperken

• De podotherapeut verwijst u door naar een huidtherapeut voor oedeemtherapie
• Een (sport)schoenadvies kan worden gegeven over schoeisel dat nergens drukt, klemt of wrijving geeft, om infecties door wrijving te voorkomen
• Ook kunnen corrigerende podotherapeutische steunzolen worden ingezet
• Oefeningen kunnen worden meegegeven om de spierpompfunctie van de kuiten te verbeteren, bijvoorbeeld de oefening om regelmatig 15 keer na elkaar, afwisselend, op uw tenen en op uw hielen te gaan staan

• Lymfeoedeem verdwijnt niet
• De hulpmiddelen zullen altijd nodig blijven
• Wel kunt u verlichting van de klachten ervaren

• Via de huisarts kunt worden doorverwezen naar de huidtherapeut, om de oorzaak van uw lymfeoedeem te achterhalen en u te helpen de kwaliteit van leven te verhogen
• Een verwijzing naar een fysiotherapeut is wenselijk om te leren hoe u de spieren en gewrichten op de juiste wijze kunt gebruiken, om zo de hoeveelheid oedeem tot een minimum te beperken