Lipoedeem

Bij lipoedeem of vetzwelling is sprake van een ongelijkmatige verdeling van het vet over het lichaam. Het is een chronische aandoening, die in principe alleen bij vrouwen voorkomt en zich vaak pas voor het eerst openbaart na de puberteit of tijdens de jonge volwassenheid.
Bijna 85 tot 92 % van alle vrouwen heeft in meer of mindere mate lipoedeem. Bovendien heeft het vetpercentage van het lichaam geen enkel verband met de mate van lipoedeem.
Sinaasappelhuid, die nieuw ontstaat in de buurt van een vrouwenborst, is evenwel wél een reden om een arts te bezoeken, voor nader onderzoek. Soms wordt de rimpeling van de huid veroorzaakt door een kwaadaardige tumor.

Waarschijnlijk wordt lipoedeem veroorzaakt door een combinatie van factoren waaronder erfelijke factoren, levensstijl, dieet, gebrek aan lichaamsbeweging, hormonale veranderingen en ouder worden. Aan hormonale veranderingen wordt gedacht omdat de aandoening meestal pas na de puberteit zichtbaar wordt en alléén bij vrouwen voorkomt.
Oestrogeen zou een van de veroorzakers zijn van de gehate kuiltjes.
De precieze oorzaak is niet bekend en er is ook geen bewijs voor een succesvolle behandeling tegen lipoedeem.
Het dragen van therapeutisch elastische kousen zou de symptomen gedeeltelijk kunnen verbeteren en ook kunnen voorkomen dat het erger wordt.
Het dragen van een steunkous of panty wordt ook als prettig en ondersteunend ervaren.
Een verstoorde vetverdeling in het onderhuidse vetweefsel duidt op lipoedeem. Lipoedeem kan voorkomen aan de bovenbenen, heupen, dijen en aan de binnenkant van de knieën, de onderbenen, soms aan de armen en soms wordt het ook rond de enkels gezien (overbloezende enkels).

Er is geen sprake van echte vochtophoping in de huid en er kunnen dus ook geen putjes/deukjes in de huid worden gedrukt (die er langer in blijven staan). Dit is in tegenstelling tot andere vormen van oedeem, zoals veneus oedeem (vocht als gevolg van spataderen), oedeem veroorzaakt door interne aandoeningen (hart of nierproblemen) of lymfoedeem, als gevolg van verminderde afvoer van lymfe (weefselvocht), waarbij wel deukjes in de huid kunnen worden gedrukt.

Wel heeft een aantal patiënten naast lipoedeem ook last van lymfoedeem.

Lipoedeem toont zich als de huid van een sinaasappel, een wat bobbelige structuur in de huid en in het onderhuidse bindweefsel.
Het is geen ziekte en ook volkomen onschuldig.
De huid ziet er sponzig uit. De toename van het vetweefsel is symmetrisch over het lichaam verdeeld, zowel links als rechts. Kenmerkend zijn de vaak dikke benen.
De vorm die daardoor ontstaat, doet denken aan een paardrijbroek. Meestal blijft de taille slank.

Er zijn factoren die het hebben lipoedeem negatief beïnvloeden. Levensstijl, gewichtstoename en voeding dragen daaraan bij.
Ook een weinig actief leven, met weinig spierarbeid, zorgt voor een verslapping van het houdings- en bewegingsapparaat en mogelijk ook voor gewichtstoename, waardoor iemand in een vicieuze cirkel terecht kan komen.
Als men ook nog last heeft van lymfoedeem/veneus oedeem dan is dit extra belastend. 

Lipoedeem leidt gemakkelijk tot ontstekingsreacties in de vetcellen, die weer leiden tot het ontstaan van lymfoedeem.
Bij lipoedeem in de combinatie met (lip)lymfoedeem zal een behandeling met manuele lymfedrainage goede resultaten kunnen geven. Manuele lymfedrainage is een soort massage waarbij met bepaalde handbewegingen, de verstoorde of beperkte afvoer van de lymfe, uit uw aangedane lichaamsdeel, wordt verbeterd. Tevens worden de nog werkende lymfevaten gestimuleerd. Over het algemeen duurt zo’n behandeling ongeveer twee maanden. Na de behandeling volgt altijd het aanmeten van steunkousen.

Het feit dat met afvallen de ongelijke vetverdeling tussen onder- en bovenlichaam niet verdwijnt, kan leiden tot frustratie en demotivatie. Als gevolg hiervan, kan een slecht zelfbeeld ontstaan, wat weer kan leiden tot gewichtstoename. Dit slechte zelfbeeld en schaamte kunnen weer aanleiding zijn om minder te bewegen.
Ondersteuning door een medisch psycholoog kan hierbij helpen.

Het is belangrijk dat lipoedeem in een vroeg stadium wordt ontdekt. Hierdoor wordt de kans op verergering en complicaties mogelijk voorkomen.

Er zijn meestal drie en soms vier stadia te onderscheiden in het verloop van het ontstaan van Lipoedeem, t.w.:

1. In het eerste stadium, dat al jarenlang kan bestaan, is de huid zacht en regelmatig van samenhang en fijnknopig van vorm.
2. In het tweede stadium wordt het huidoppervlak gekenmerkt door een grovere structuur, oneffen ook en harder.  Dit noemt men een sinaasappelhuid, cellulite, niet te verwarren met cellulitis, dat vaak wordt gebruikt, maar waarmee in de medische wereld een bacteriële infectie van het onderhuidse bindweefsel wordt bedoeld en dat is hier niet aan de orde.
3. In het derde stadium ontstaan grove stukken vetweefselvermeerderingen, walnootachtig van vorm, die de benen van vorm doen veranderen en het ontstaan van lymfoedeem tot ontwikkeling kunnen brengen. Bij mensen met lipoedeem en overgewicht is die kans groot, terwijl die ontwikkeling bij een normaal lichaamsgewicht, jarenlang onveranderd kan blijven.
4. Er wordt ook nog een vierde stadium onderkent, waarbij sprake is van een niet behandeld lipoedeem dat na 15 jaar lymfoedeem tot gevolg kan hebben. Dit noemt men ook wel lip(o)lymfoedeem.

Als u meer wilt weten over Oedeem in zijn algemeenheid, verwijzen wij u naar het hoofdstuk ‘Oedeem uitgebreide uitleg’ in de Klachtenwijzer.

• De precieze oorzaak van lipoedeem is niet bekend
• Erfelijke factoren
• Dieet
• Levensstijl
• Hormonale veranderingen
• Gebrek aan lichaamsbeweging
• Verslapping van het bindweefsel
• Zwak houdings- en bewegingsapparaat
• Verzwakte banden van enkels, voeten en knieën
• Ontstaan van lymfoedeem (als oorzaak of als gevolg)
• Ouder worden

• Verminderde spierkracht in benen en/of armen
• Moeheid/zwaar drukkend gevoel in de onder- of bovenbenen, heupen en/of armen
• Pijn in de, vaak opgezwollen, benen
• Cellulite, sinaasappelhuid met een sponzige structuur
• Ongelijkmatige, maar toch symmetrische vetverdeling over het lichaam
• De bovenzijde van de handen en voeten (hand- en voetruggen) zijn meestal slank
• Ongelijkheid (maatverschil) tussen onder- en bovenlichaam, blijft ook na gewichtsverlies bestaan
• Hypermobiliteit of doorgezakte voeten
• Gewrichtsproblemen in vooral knie- en enkelgewricht
• Het hebben van X-benen
• Vertraagde schildklierwerking
• Pijn bij aanraken van de huid
• Problemen bij het lopen door schurende huid
• Koud gevoel 
• Bloeduitstortingen/blauwe plekken (door verhoogde kwetsbaarheid van de haarvaatjes in het vetweefsel)
• De zwelling en pijn nemen toe bij inspanning en warmte
• Hoog leggen van de benen heeft weinig effect

• Streef naar een gezond lichaamsgewicht
• Eet gezond
• Probeer eventueel overgewicht terug te dringen met behulp van een diëtist 
• Ga aan cardiofitness doen, om uw uithoudingsvermogen te verbeteren
• Doe spierversterkende oefeningen, ev. onder begeleiding van een fysiotherapeut
• Ontwikkel een actieve levensstijl
• Neem voldoende lichaamsbeweging
• Doe aan krachttraining
• Zoek werk waarbij spierarbeid hoort 
• Draag therapeutisch elastische kousen
• Draag de podotherapeutische inlegzolen
• Draag schoenen die u worden geadviseerd
• Draag de steunkousen altijd overdag
• Ga indien nodig hulp zoeken bij een medisch psycholoog

• De podotherapeut onderzoekt uw klachten door de stand en drukverdeling van uw voeten en ook uw looppatroon te analyseren
• Als er sprake is van hypermobiliteit of doorgezakte voeten zal de podotherapeut speciaal voor u corrigerende podotherapeutische inlegzolen maken, die u altijd zult moeten dragen
• Ook een (sport)schoenadvies behoort tot de mogelijkheden
• Eveneens zal het advies worden gegeven hulp te zoeken bij een fysiotherapeut om uw spieren en bewegingsapparaat op een goede manier te leren gaan gebruiken/activeren
• Als er een duidelijke lymfoedeem component is, kan aanvullende therapie worden gegeven
• Denk hierbij aan lymfdrainage, bandage gevolgd door compressietherapie
• De podotherapeut zal u adviseren elastische steunkousen aan te laten meten, zodat een betere drukverdeling zorgt voor een reductie van de klachten in uw benen

• De podotherapeut kan uw klachten niet oplossen
• Wel kan een bijdrage worden geleverd aan het verbeteren van de kwaliteit van uw leven, door de hulpmiddelen en adviezen, die u worden aangereikt

• Een verwijzing naar een fysiotherapeut kan noodzakelijk zijn
• Een diëtist kan u adviseren over een goed voedingspatroon en u ev. begeleiden bij gewichtsvermindering
• Het consulteren van een medisch psycholoog kan u helpen op een gezonde manier om te gaan met het hebben van lipoedeem
• Liposuctie (wegzuigen van vet) kan effectief zijn bij heel storende lipoedeem problematiek, maar vergoeding door de ziektekostenverzekeraar is vaak niet aan de orde
• Eventueel kan een verwijzing nodig zijn voor een dermatoloog, fleboloog of huidtherapeut
• Mogelijk kan een huidtherapeut u helpen met Endermotherapie om uw klachten te verlichten
• Uw huisarts kan u hierover informeren en (laten) onderzoeken of er mogelijk sprake is van andere onderliggende oorzaken